W 1883r Bechterew jako pierwszy zaobserwował, że po zniszczeniu jednego błędnika i odczekaniu odpowiedniego czasu tj. do ustąpienia oczopląsu porażennego, zniszczymy drugi błędnik, to zaobserwujemy pojawienie się oczopląsu tym razem skierowanego w stronę pierwotnie uszkodzonego błędnika. Uczony uważał, że mechanizmy decydujące o kompensacji znajdują się poza błędnikiem i są zlokalizowane w jądrach przedsionkowych. Inni autorzy na podstawie badań doświadczalnych wykazali, że zniszczenie jąder przedsionkowych znosi cały proces kompensacji. W chwili zniszczenia drugiego błędnika pojawia się podobny obraz jak przy pierwotnie uszkodzonym błędniku. Odruchy przedsionkowo-móżdżkowo-rdzeniowe skierowane są w stronę ostatnio zniszczonego błędnika a oczopląs w kierunku wcześniej zniszczonego błędnika. Jak już zaznaczyłem aby zjawisko Bechterewa mogło zaistnieć niezbędny jest odpowiedni odstęp czasowy między jednym a następnym uszkodzeniem błędnika. U żaby wynosi 5 minut, u królików około 5 dni. Spiegel i Demetriades w 1925r wykazali cyt. wg. (1), że odcięcie połączeń z móżdżkiem czy zniszczenie jąder przedsionkowych po stronie później uszkodzonego błędnika nie eliminuje zjawiska Bechterewa. Dopiero zniszczenie kompleksu jąder przedsionkowych po stronie pierwotnie uszkodzonego błędnika znosi całkowicie to zjawisko. Warto przytoczyć jeszcze następujący cytat wg. (1) związany z fenomenem Bechterewa: cyt. "Z fenomenem Bechterewa łączy się pośrednio również zjawisko nadkompensacji i tzw. oczopląsu ze zdrowienia (recovery nystagmus, Erholungsnystagmus), które polega na wystąpieniu oczopląsu czy (w bardziej subtelnej formie) przewagi kierunkowej reakcji indukowanych w kierunku uszkodzonego błędnika, po okresie częściowej bodaj kompensacji zaistniałego uszkodzenia. Panuje obecnie zgodność poglądów ze stanowiskiem Stengera (56), który uważa, że proces ten wynika z częściowego bądź całkowitego powrotu funkcji w uszkodzonym receptorze przedsionkowym. Przy sumowaniu się powracającej aktywności receptora z podwyższoną w trakcie kompensacji aktywnością kompleksu jąder przedsionkowych po tej stronie dochodzi w efekcie do czynnościowej przewagi strony, po której zaistniało uszkodzenie. Ponieważ jednak trudno o wytworzenie doświadczalnego modelu takiego uszkodzenia, brak szczegółowych badań nad tą formą zaburzeń przedsionkowych".
Przytoczone zjawisko Bechterewa związane jest ze zjawiskiem habituacji a nie kompensacji. Opisana nadkompensacja to nic innego jak przewaga kierunkowa reakcji oczopląsowej w kierunku uszkodzonego błędnika i występuje w większości przypadków przy asymetrycznej czynności błędników. Aby powstało zjawisko Bechterewa po zniszczeniu prawego błędnika w pierwszej kolejności prawa półkula móżdżku musi ulec wyhamowaniu a lewa półkula móżdżku pobudzeniu. Dzięki tak przestrojonej czynności półkul móżdżku w wyniku habituacji może wystąpić powrót aktywności prawego kompleksu jąder przedsionkowych. Zatem zjawisko Bechterewa można już wywołać w przypadku pojawienia się reakcji na zimny bodziec po stronie zdrowego błędnika. Aby powstała taka reakcja to półkula powiązana za zdrowym błędnikiem w wyniku habituacji musi ulec wyhamowaniu a przeciwna półkula związana z uszkodzonym błędnikiem musi ulec pobudzeniu. Bez wcześniejszej odpowiednio przestrojonej czynności półkul móżdżku w przebiegu zjawiska habituacji po jednostronnym uszkodzeniu błędnika nie możliwe byłoby wywołanie zrównoważenia napięcia w obu kompleksach jąder przedsionkowych w pniu mózgu i w jego następstwie wywołanie zjawiska Bechterewa. Dlatego słuszne wydają się wcześniejsze obserwacje, że dopiero zniszczenie kompleksu jąder przedsionkowych po stronie uszkodzonego błędnika znosi całkowicie zjawisko Bechterewa.
Nauka uczy ludzi zajmujących się nią wielkiej pokory. Niezliczona liczba badaczy, która w swojej karierze naukowej zajmowała się badaniem kompensacji przedsionkowej, zdobywała w oparciu o te badania tytuły profesorskie i niespodziewanie po latach inny badacz udowadnia, że zjawisko kompensacji w otoneurologii w ogóle nie występuje.
PIŚMIENNICTWO.
1. Bień S.: Kompensacja przedsionkowa. W książce Otoneurologia kliniczna pod redakcją G. Janczewskiego. Warszawa 1986. PZWL.